تورم روده

Colite Ulcéreus

کولیت اولسروز یا تورم روده همراه با زخم های جدار آن چیست؟

یک بیماری تورمی مزمن روده و رکتوم می باشد که مشابه بیماری کرون است. با این تفاوت که بیماری کرون در همه قسمت های لوله گوارش دیده می شود و نسوج این دستگاه را عمیقاً مورد حمله قرار می دهد ولی کولیت اولسروز نسج سطحی مخاط روده و رکتوم را بیمار می کند. به آن رکتو کولیت خونریزی دهنده نیز می گویند. بر اثر محل بیماری آن را به 4 نوع تقسیم می کنند.

ـ رکتیت اولسروز Rectite Ulcéreuse که محدود به رکتوم می باشد.

ـ Proctosigmoidite محدود به رکتوم و سیگموئید می باشد.

ـ Colite Distale که به قسمتی از کولون که در سمت چپ بدن قرار دارد و از رکتوم تا پیچ بزرگ کولون نزدیک طحال ادامه دارد، می گویند.

ـ پانکولیت که تمام کولون را در بر می گیرد.

در کانادا 2 نفر از هر هزار نفر به این بیماری دچارند و درصد بیماری برای زن و مرد یکسان است. تشخیص بیماری بیشتر در بین 15 تا 40 سالگی داده می شود ولی در هر سنی ممکن است به آن دچار شد.

علل

کولیت اولسروز یک بیماری اتو امیون Auto – Immune می باشد، یعنی علت بیماری عاملی است که سیستم دفاعی بدن به سلول های خودش حمله می کند.

علل بیماری شناخته شده نیست. دانشمندان فکر می کنند که علت تورم مخاط کولورکتال عکس العمل شدید دفاعی روده بر علیه ویروس ها و باکتری موجود در روده می باشد و احتمالاً می تواند بر علیه باکتری های بی خطر که معمولاً در روده وجود دارد، باشد. (فلور میکروبی طبیعی روده)

تورم همراه با تولید زخم هایی است که می تواند تولید خونریزی و عفونت بکند. عوامل ژنتیکی و محیط زیست در تولید بیماری موثرند. استرس و عدم تحمل بعضی غذاها می تواند باعث شروع یک حمله بیماری بشود ولی جزو عوامل تولید کننده بیماری نیست.

پیشرفت بیماری

پیشرفت بیماری از رکتوم به طرف کولون با حملات متداوم بیماری است. بیماری کرون در تمام مدت زندگی ادامه دارد مگر این که با عمل جراحی تمام کولون برداشته شود. شدت بیماری در نزد همه بیماران یکسان نیست، عده ای فقط علائم کمی دارند و می توانند به زندگی روزانه بدون درمان ادامه دهند. در اغلب مواقع علائم بیماری برای ماه ها و حتی سال ها از بین می روند ولی ناگهان دوباره به وجود می آیند.

توجه فرمائید: بیماری های تورمی روده باید تحت مراقبت دائمی باشند زیرا امکان سرطان های کولورکتال را زیاد می کنند. هر چه مدت بیماری طولانی تر باشد امکان تولید سرطان بیشتر است. اگر تمام کولون مبتلا باشد Pancolite امکان تولید سرطان 32 بار بیشتر از معمول است. 5 درصد بیماران که از کولیت اولسروز رنج می برند به سرطان مبتلا می شوند.

مشکلاتی که بر اثر بیماری تولید می شود

مشکلات سلامتی که بر اثر این بیماری تولید می شود عوارض مفصلی و پوستی، بیماری های تورمی چشم، بدکاری های کبدی بر اثر عکس العمل سیستم دفاعی بدن می باشد. از عوارض حاد و خطرناک بیماری می توان کولون بزرگ سمی Megacolon Toxique را نام برد که هنگامی که تورم روده بسیار مهم است باعث گشادی روده و احتمالا سوراخ شدن آن می شود. تولید دردهای شدید، تب، استفراغ و نفخ می کند. در این مواقع باید بلافاصله به بیمارستان مراجعه کرد تا روده سوراخ نشده و تولید Péritonite نکند. خوشبختانه این مشکلات نادر است (حدود 2 درصد).

بیماران کولیت اولسروز باید مواظب ایجاد کم خونی باشند. وقتی بیماری مهم است ممکن است خونریزی مداوم باشد و تولید کم خونی کند که باید با مکمل های آهن دار درمان شود. مشکلات سلامتی زیادی بر اثر مصرف مداوم و طولانی داروها مخصوصاً کورتیکو استروئیدها پیش می آید مانن استئوبروز، کاتاراکت، فشار خون، دیابت نوع 2، کوتیکواستروئیدها و ایمونودپرسورها می توانند ریسک مبتلا شدن به عفونت ها را زیاد کنند.

علائم کولیت اولسروز

علائم هنگام حمله بیماری دیده می شود و عبارتند از:

ـ کرامپ های دردناک شکمی ـ مخصوصاً قسمت پائین شکم

ـ وجود خون در مدفوع، و خونریزی هنگام حملات شدید

ـ وجود شکم روش مزمن

ـ توالت رفتن زیاد حتی در شب ها

ـ احتیاج شدید به تخلیه حتی اگر چیزی برای تخلیه نباشد و یا مقدار آن خیلی کم باشد.

ـ از دست دادن وزن به علت کمبود اشتها و خوب جذب نشدن مواد غذائی در روده.

ـ خستگی، اغلب بر اثر کم خونی.

ـ وجود تب مخصوصاً در پان کولیت با سیمپتوم های مهم .

ـ در نزد کودکان حملات شدید باعث عدم رشد و تاخیر بلوغ می شود.

بعضی از ملت ها به علت عوامل ژنتیک در خطر بیشتری هستند. سفیدپوستان2 تا 5 بار بیشتر از سیاه پوستان و آسیایی ها و کلیمی های اشکنازتبار 4 تا 5 بار بیشتر از ملت های دیگر دچار این بیماری می شوند. حدود 20 درصد بیماران کولیت اولسروز در فامیل شان کسی از این بیماری یا بیماری کرون رنج می برد که نشان می دهد یک عامل ژنتیک می تواند باعث بیماری شود.

زندگی کردن در محیط شهر یا در کشورهای صنعتی امکان بیماری را بیشتر می کند. استفاده از داروی Accutane برای درمان اکنه های شدید تولید کولیت اولسروز می کند، علت آن هنوز معلوم نیست.

پیشگیری

چون علت بیماری مشخص نیست امکان پیشگیری بیماری وجود ندارد.

پیشگیری برای عوارض بعدی:

در کلینیک مایو پیشنهاد می شود که بیمارانی که بیش از 8 سال سابقه بیماری دارند هر سال باید توسط متخصص گاسترو آنترولوگ معاینه شده، آزمایشات لازم برای تشخیص وجود آنومالی های دستگاه گوارش انجام شود مخصوصاً سرطان کولورکتال.

ـ هنگام حمله بیماری از خوردن خوراکی های تحریک کننده خودداری کنید، اثر این مواد خوراکی در همه کس یکسان نیست ولی معمولاً الکل، غذاهای تند، بعضی سبزیجات مانند بروکلی، کلم، لوبیاسبز، نوشابه ها و غذاهای حاوی کافئین و آن هایی که تولید نفخ (گاز) می کنند.

ـ شیر و بعضی از مواد تولید شده از آن در اشخاصی که لاکتوز را تحمل نمی کنند تولید اسهال و درد کرده و بهتر است از خوردن آنها خودداری کرد هر چند که هنوز مطالعات رابطه ای بین آلرژی غذائی و کولیت اولسروز نشان نداده.

ـ کم کردن فیبرها در غذای روزانه، هر چند که برای یک تغذیه سالم لازم است، اما میوه ها و سبزی جات را پخته میل کنید.

ـ به جای 2 یا 3 وعده غذای سنگین، چند وعده کوچک در روز میل کنید.

ـ آب و مایعات زیاد بنوشید و از نوشیدن نوشابه های گازدار و الکل دار و حاوی کافئین خودداری کنید.

ـ در حالات وخیم بیماری باید از غذای بدون تفاله گیاهی ـ حیوانی ـ روغنی برای چند روز جهت استراحت کولون استفاده کرد.

ـ در هنگام آرامش بیماری از غذاهای پر فیبر استفاده کنید تا هم روده ها را به کار بیاندازد و هم به تولید باکتری های مفید کمک کند.

ـ از گوشت های کم چربی مانند پرندگان، ماهی ها و تخم مرغ استفاده کنید. غذای سالم آن است که چربی خوب داشته باشد.

ـ از تکنیک های آرام بخش و ورزش روزانه برای کنترل استرس استفاده کنید. وزرش برای تقویت فعالیت های روده و تکنیک های آرام بخش برای کنترل درد در هنگام حمله بیماری مفیدند.

درمان های دارویی

هیچ دارویی برای درمان کولیت اولسروز وجود ندارد ولی درمان های مختلفی برای کم کردن تورم روده و علائم آن هنگام حمله بیماری و نگهداری بیماری در حال آرامش هست که به آن اشاره می کنم:

1ـ آنتی انفلاماتوارها که از داروهای اولیه درمان به شمار می روند از اسامی آنها خودداری می کنم ولی می گویم که دارای آثار ثانویه هم هستند.

2ـ کورتیکو استروئیدها ـ مانند بیماری کرون ولی در کولیت اولسروز بیشتر داروها از طریق مقعد استفاده می شوند که فقط روی کولون اثر دارد و آثار ثانویه آن خیلی کمتر از داروهای مورد استفاده از راه دهان است.

3ـ ایمونو دپرسورها که مستقیماً به سیستم دفاعی بدن حمله می کنند و عکس العمل بدن را در مقابل عامل تولیدکننده تورم کم می کنند و در نتیجه تورم روده از بین می رود و برای کسانی که به داروهای قبلی جواب نمی دهند به کار می رود.

داروهای ضد TNF alpha و ضد اسپاسم مانند بیماری کرون

ـ تغذیه های مکمل مانند بیماری کرون است و تکرار نمی کنم. اگر کم خونی وجود داشت از مکمل های مایع حاوی آهن، مواد معدنی، ویتامین ها و پرکالری استفاده می شود.

ـ عمل جراحی ـ آناستاموز ایلئوآنال که در طی آن جراح روده بزرگ را کاملاً بر می دارد و برای روده کوچک (ایلئون) کیسه ای برای جمع شدن مدفوع درست کرده مستقیماً به مقعد وصل می کند تا عمل دفع به طور طبیعی انجام شود. این عمل باعث تولید پوشیت یا تورم کیسه می شود که با آنتی بیوتیک درمان می شود.

درمان های طب مکمل

ـ پروبیوتیک ها ـ مانند بیماری کرون

ـ طولانی تر کردن دوره آرامش بیماری ـ مطالعات زیادی نشان می دهد که مصرف روزانه 100 میلی لیتر شیر فرمانته (تخمیر شده) توسط Bifidobacteries به مدت یکسال و یک نوشیدنی که مخمر Saccharomyces boulardii دارد 750 میلی گرم در روز همراه داروهای درمانی بسیار موثر است.

همین طور برای جلوگیری از پوشیت 4 نوع لاکتوباسیل و 3 نوع بی فیدو باکتری همراه یک نوع استروپتوکوک از تولید پوشیت جلوگیری می کند.

ـ روغن ماهی ـ چند مطالعه نشان می دهد که عده کمی از بیماران به عنوان مکمل همراه با داروهای شیمیایی، روغن ماهی مصرف کرده اند و نشان می دهد که عکس العمل بیماری را در حملات حاد کم می کند و احتیاج به میزان کمتری دارو دارند.

ـBoswellie فرمول باستیر و کنترل استرس مانند بیماری کرون

ـ Aloe یک مطالعه روی 44 بیمار با کولیت اولسروز سبک و نیمه سبک نشان می دهد که مصرف 200 میلی لیتر ژل آلوئه به مدت یک ماه موثرتر از پلاسیو بوده، احتمالاً بر اثر خواص ضد تورم آلوئه.

ـ مطالعات جدید نشان می دهد که فیبرهای غذایی مختلف (پسیلیوم ـ آرد جو دو سر و جوانه جو) بر روی بیماری موثرند و دوره آرامش بیماری را طولانی تر می کنند. همین طور این مطالعات نشان می دهند که اثر پسیلیوم معادل داروهای ضد تورم شیمیایی است.

ـ زردچوبه، ادویه مهم در پودر کاری ـ در یک مطالعه دوگانه روی 82 بیمار کولیت اولسروز به مقدار یک گرم زردچوبه دو بار در روز و در گروه دیگر پلاسیو همراه داروهای روزانه به مدت 6 ماه نشان داد که گروهی که زردچوبه مصرف کرده اند 76 درصد کمتر مورد حمله بیماری قرار گرفتند و گروه پلاسبو 7/4 درصد. مطالعات دیگری در حال انجام است مخصوصاً برای کودکان.

البته فراموش نکنیم که مصرف روزانه زردچوبه باید همراه کمی روغن برای جذب بهتر و مقدار کمی فلفل سیاه برای فعال کردن آن باشد. زردچوبه به عنوان عامل ضد سرطان نیز مورد استفاده قرار گرفته و شناخته شده است.